riorytety polityczne w kontekście rocznej analizy wzrostu gospodarczego na 2013 rok, które w przypadku ich realizacji przez państwa członkowskie przyczyniłyby się do wyzwolenia pełnego potencjału wzrostu jednolitego rynku, a także do usunięcie pozostałych przeszkód dla dalszej integracji.

 

1. BADANIE INTEGRACJI JEDNOLITEGO RYNKU

Poprzez usunięcie przeszkód dla swobodnego przepływu osób, towarów, usług i kapitału jednolity rynek umożliwia przedsiębiorstwom prowadzenie działalności na większą skalę, zwiększając w ten sposób ich zdolności do wprowadzania innowacji, inwestowania, zwiększania produktywności i tworzenia miejsc pracy. Zwiększona  konkurencja wynikająca z procesu integracji stanowi silną zachętę do oferowania szerszego wachlarza tańszych produktów wysokiej jakości dla europejskich konsumentów, o czym świadczy tablica wyników dla rynków konsumenckich. Mobilność pracowników jest niezbędna do utworzenia rzeczywistego europejskiego rynku pracy umożliwiającego dopasowanie potrzeb pracodawców i umiejętności osób poszukujących pracy, co podniosłoby wydajność przedsiębiorstw, a zatem zwiększyłoby również wzrost i tworzenie miejsc pracy, a także przyczyniłoby się do wyeliminowania utrzymującej się wysokiej stopy bezrobocia w kilku regionach przy jednoczesnym niedoborze pracowników w szybciej rozwijających się regionach UE.

1.1. Cztery swobody

1.1.1. Towary

Dwadzieścia lat po wprowadzeniu jednolitego rynku integracja rynku towarów nadal postępuje, chociaż w wolniejszym tempie, a wartość handlu wewnątrz UE, wynosząca około 17 % PKB UE w 1999 r., w 2011 r. zbliżyła się do 22 % PKB UE.. Wywóz do krajów pozaunijnych rósł bardziej dynamicznie, ale jego wartość wynosi jedynie około 12 % PKB UE. Oznacza to, że rynek wewnętrzny ma nadal duże znaczenie dla europejskich przedsiębiorstw i że nadal istnieją możliwości poprawy w celu stymulowania wzrostu handlu w obrębie UE.

Mimo, że ogólne tendencje w zakresie integracji są raczej pozytywne, istnieją bardzo duże różnice między sytuacjami w poszczególnych państwach członkowskich UE. Istnieją pozytywne tendencje w zakresie integracji rynków towarów w państwach członkowskich, takich jak Czechy, Niemcy, Węgry, Litwa, Łotwa, Niderlandy, Polska, Słowenia i Słowacja, o czym świadczy udział wewnątrzunijnych przywozów i wywozów w PKB w latach 1999–2011, natomiast w innych państwach członkowskich, takich jak Grecja, Hiszpania, Finlandia, Francja, Irlandia, Luksemburg i Zjednoczone Królestwo zauważalne są negatywne trendy lub nawet stagnacja. W przypadku większości państw z pierwszej grupy pogłębianie integracji stanowiło część procesu nadrabiania zaległości, ponieważ zainicjowały one integrację, kiedy jeszcze ich rynki były mało otwarte, znacznie poniżej ich możliwości. W zakresie osiągniętego poziomu integracji (jeśli chodzi o udział wartości wewnątrzunijnego handlu towarami w PKB) mniejsze państwa członkowskie UE w sposób naturalny są bardziej otwarte, z wyjątkiem stosunkowo zamkniętych Grecji i Cypru, a za mniejszymi państwami członkowskimi pod względem otwartości plasują się Portugalia i kraje skandynawskie.

Jeśli chodzi o grupę państw charakteryzujących się wzrastającą integracją w ramach jednolitego rynku, od końca lat 90-tych większość państw (Polska oraz w pewnym stopniu Czechy, Słowenia, Niemcy, Słowacja i Niderlandy) odnotowała poprawę swojej konkurencyjności cenowej3. W tym okresie Litwa i Łotwa odniosły szczególny sukces, koncentrując się na rynkach o najwyższej stopie wzrostu PKB Wydaje się, że Węgry skorzystały głównie z konkurencyjności pozacenowej4. W przypadku prawie wszystkich tych państw większa integracja w obrębie rynku wewnętrznego doprowadziła również do poprawy ich sytuacji pod względem bilansu handlowego z ich partnerami z UE.

W odniesieniu do grup państw, które odnotowują zmniejszenie lub stagnację integracji (pod względem udziału w PKB przywozów i wywozów towarów wewnątrz UE), Hiszpania i Luksemburg poniosły straty zarówno w wyniku stosunkowo niskiego wzrostu popytu w państwach będących ich partnerami gospodarczymi, jak i w konsekwencji obniżenia ich konkurencyjności kosztowej. Również Grecja odnotowała obniżenie konkurencyjności kosztowej. Finlandia i Zjednoczone Królestwo napotykają problemy związane z brakiem konkurencyjności kosztowej. Są to czynniki, które tłumaczą ewolucję integracji z punktu widzenia wywozu, ale przywozy są silnie skorelowane z wywozami. Niemniej jednak w przypadku wielu z tych państw negatywna tendencja w zakresie integracji była związana z pogorszeniem się ich bilansu handlowego z ich partnerami z UE. Integracja UE z państwami trzecimi przebiega obecnie szybciej niż wewnątrz samej Unii, co odzwierciedla proces globalizacji i szybszy wzrost popytu na wielu wschodzących rynkach. Niekoniecznie jest to zjawisko negatywne, ponieważ handel wewnątrzunijny i światowy nie wpływają na siebie ujemnie.

Państwa członkowskie, które zwiększyły swoją integrację z rynkiem światowym, należą również do tych, które wykazały się najwyższą dynamiką integracji w UE.

1.1.2. Usługi

Zmiany wewnątrzunijnego handlu usługami w znacznej mierze przebiegały w podobny sposób jak handlu towarami (wykres 3). Jednakże poziom integracji w tym sektorze, który stanowi ponad 70% gospodarki, pozostaje znacznie niższy niż w przypadku rynku towarów. Obecnie nie ma już żadnych oznak nadrabiania zaległości. Jednakże wzrostowa tendencja w zakresie rozrzutu cen wskazuje raczej na utrzymujące się wewnątrzunijne bariery dla handlu usługami. Podczas gdy różnice w poziomierozrzutu cen są w dużej mierze normalne i wynikają ze znacznie mniejszych możliwości transportowania i odsprzedaży8 oraz mniejszej jednorodności usług, różnice w trendach między usługami a towarami, w przypadku których rozrzut cen się zmniejszył, mogą wskazywać na niewystarczający poziom konkurencji w tym sektorze.

Bardziej znaczące tendencje w zakresie rozrzutu cen odnotowano w najstarszych państwach członkowskich UE.

Ze względu na wspomniany brak możliwości odsprzedaży wielu usług, integracja rynku usług następuje głównie poprzez swobodę przedsiębiorczości. Dane dotyczące zagranicznej kontroli przedsiębiorstw9 wykazują, że stopień integracji sektorów usług w prawie wszystkich państwach członkowskich był niższy niż w innych sektorach. Podobnie jak w przypadku wskaźników otwartości na wymianę handlową mniejsze gospodarki były bardziej otwarte, z wyjątkiem Cypru, Słowenii i Portugalii, których gospodarki ogólnie są najbardziej zamknięte, pomimo ich niewielkich rozmiarów.

Jak wynika z danych dotyczących zagranicznej kontroli przedsiębiorstw wśród dużych gospodarek najmniej zintegrowane są Włochy. 

Przygotowywana co roku przez Komisję tablica wyników dla rynków konsumenckich wskazuje, że europejscy konsumenci zazwyczaj wyżej oceniają funkcjonowanie rynków, które są bardziej zintegrowane

1.1.3. Kapitał

Inwestycje wewnątrzunijne są kluczowym czynnikiem integracji, dzięki któremu przedsiębiorstwa prowadzą swoją działalność w innych państwach członkowskich. Inwestycje transgraniczne są również jednym z głównych kanałów rozpowszechniania innowacji na całym jednolitym rynku.

Po długim okresie wzrostu w wyniku kryzysu finansowego nastąpiło załamanie inwestycji transgranicznych i w przeciwieństwie do handlu transgranicznego sytuacja w tej dziedzinie nie uległa jeszcze poprawie. 

Podobną negatywną dynamikę integracji można zaobserwować na rynkach finansowych. Kryzys znacznie spotęgował niestabilność rynków, którą jednak wskaźniki integracji finansowej wykazywały już od 2007 r. W kilku państwach rozpoczął się proces restrukturyzacji systemu finansowego, a w szczególności sektora bankowego. Nie można wykluczyć wprowadzenia krajowych rozwiązań polegających na ograniczeniu transgranicznej działalności banków. Oznaczałoby to jednak częściowe zlikwidowanie znaczących korzyści płynących z europejskiej integracji finansowej i stanowiłoby zagrożenie dla integracji w ogóle.Można wiele osiągnąć, jeżeli zmiany będą odpowiednio skoordynowane i zostaną objęte nowym systemem nadzorczym i ramami regulacyjnymi opracowanymi na poziomie UE.

1.1.4. Pracownicy

Mimo iż liczba obywateli UE pracujących w innym państwie członkowskim jest coraz większa, mobilności pracowników w całej Europie jest zbyt niska w porównaniu z potencjałem UE i nie jest porównywalna z tym, czego można by się spodziewać na autentycznie jednolitym rynku pracy.

Obywatele UE aktywni zawodowo w innym państwie UE stanowią tylko 3,1 % pracowników w UE, a rocznie ich liczba wzrasta jedynie o około 0,1 %.