W związku uroczystym charakterem sesji najważniejsze sprawy dotyczyły bezpieczeństwa i higieny pracy. W nawiązaniu do tych problemów świata pracy omówiono szczegółowy raport przygotowany przez Centralny Instytut Pracy – Państwowy Instytut Badawczy pod kierunkiem Prof. dr hab. Med. Danuty Koradeckiej. CIOP-PIB wskazał na badania prowadzone na świecie odnośnie kosztów wypadków przy pracy i chorób zawodowych związanych z niewłaściwymi warunkami pracy, które według Międzynarodowej Organizacji Pracy wynoszą około 4% światowego rocznego PKB. Największe koszty tworzą problemy mięśniowo-szkieletowe (40%), problemy z układem krążenia (16%) i wypadki (14%). Z kolei dane Eurostatu wskazują na problem wpływu wypadków przy pracy na dużą liczbę absencji i przebywania na zwolnieniu chorobowym. Z danych z kolei GUS wynika, że w latach od 2005 do 2015 zmalała w Polsce liczba wypadków śmiertelnych i wypadków ciężkich przy pracy (rysunek poniżej):stat1CIOP-PIB wskazuje, że największa liczba wypadków dotyczy osób w wieku 20-29 lat, natomiast ciężkość wypadków mierzona liczbą dni absencji rośnie wraz z wiekiem pracownika.
Niektóre zawody wykazują większą częstość wypadków przy pracy i czasem są 100-krotnie wyższe niż średnia ogółem. Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, operatorzy maszyn i urządzeń, pracownicy przy pracach prostych to osoby najbardziej narażone na wypadki przy pracy.
Z analiz CIOP-PIB wynika, że całkowite koszty wypadków przy pracy ponoszą zarówno ZUS (odszkodowania, zasiłki, renty) ale też NFZ czy poszkodowany i jego rodzina (obniżenie zarobków, koszty rehabilitacji, koszty leków, koszty leczenia, oraz pracodawca (koszt straconego czasu pracy, płatności bieżące, obniżenie przychodów, straty majątku). Z danych J. Rzepecki wynika, że 76% kosztów całkowitych wypadków ponosi społeczeństwo, 13% osoby poszkodowane i ich rodzina, a 11% przedsiębiorstwa. Zdaniem CIOP-PIB kryzys ekonomiczny nie może być uzasadnieniem do redukcji wydatków na bezpieczeństwo pracy.W czasie posiedzenia przedstawiono działania Wyższego Urzędu Górniczego (WUG) w zakresie bezpieczeństwa higieny pracy w aspekcie wypadkowości śmiertelnej i ciężkiej w sektorze górnictwa. Pod nadzorem i kontrolą urzędów górniczych należących do WUG na dzień 31 grudnia 2015 r. objętych było7289 zakładów górniczych, w tym:

  • 40 podziemnych zakładów górniczych:
  • 30 kopalń węgla kamiennego (KWK) + 1 w budowie + 3 w likwidacji (wydobycie: 72,2 mln ton)
  • 3 kopalnie rud miedzi,
  • 1 kopalnia rud cynku i ołowiu,
  • 1 kopalnia soli,
  • 1 kopalnia gipsu i anhydrytu,
  • 7140 odkrywkowych zakładów górniczych:
    • 18 zakładów objętych własnością górniczą, w tym między innymi:
      • 12 kopalń węgla brunatnego (wydobycie: 63,4 mln ton),
      • 1 kopalnia siarki (w likwidacji),
    • 7122 zakłady objęte własnością nieruchomości gruntowej.
  • 92 otworowe zakłady górnicze:
    • 9 zakładów ropy i gazu, w tym 57 kopalń ropy naftowej i/lub gazu ziemnego oraz 7 podziemnych magazynów gazu (w strukturach PGNiG S.A., z czego 2 magazynują gaz ziemny zaazotowany) oraz 2 kopalnie morskie (wydobycie: 0,923 mln ton ropy naftowej + 5,28 mld m3 gazu ziemnego),
    • 2 zakłady eksploatujące sól, w tym 1 w likwidacji,
    • 2 kopalnie siarki, w tym 1 w likwidacji,
    • 73 zakłady wód leczniczych, termalnych i solanek,
    • 3 zakłady eksploatujące metan z pokładów węgla,
    • 2 podziemne magazyny gazu,
    • 1 podziemne składowisko odpadów,
  • 17 zakładów prowadzących roboty podziemne z zastosowaniem techniki górniczej,
    w tym 2-ruchowy Centralny Zakład Odwadniania Kopalń składający się z 14 pompowni,
    z czego 6 stacjonarnych i 8 głębinowych.

Nadzorem i kontrolą objęto również 179 oddziałów – zakładów wykonujących roboty geologiczne.

Łącznie w górnictwie, wg stanu na 31.12.2015 r. zatrudnionych było  136 584 pracowników, w tym:

  • w podziemnych zakładach – 100 660 pracowników, z czego 84 937  w kopalniach węgla kamiennego,
  • w górnictwie odkrywkowym – 28 129 pracowników,
  • w górnictwie otworowym –  7 663 pracowników.

Ponadto w 3 829 podmiotach gospodarczych wykonujących  w zakresie swej działalności zawodowej powierzone im czynności w ruchu zakładów górniczych zatrudnionych było 51 505 pracowników.

WUG wskazywał na trend spadkowy wypadkowości w górnictwie bazując na swoich analizach za 2015 rok (patrz tabela 1 – poniżej) i w stosunku do lat ubiegłych (patrz wykres 1 – poniżej).

Tab. 1. Wypadkowość w górnictwie w 2015 r.

Rodzaj górnictwaWypadkiWypadki z udziałem pracowników podmiotów wykonujących w zakresie swej działalności czynności powierzone im w ruchu zakładu górniczego
Ogółemw tym:Ogółemw tym:
śmiertelneciężkieśmiertelneciężkie
Górnictwo węgla kamiennego1), w tym:1 70212734620
kopalnie węgla kamiennego (KWK)1 69512734420
Kopalnie rud miedzi333239001
Kopalnie soli1400000
Kopalnie rud cynku i ołowiu700000
Pozostałe górnictwo podziemne1000100
Kopalnie węgla brunatnego (KWB)37112111
Górnictwo odkrywkowe
(z wyłączeniem KWB)
2131100
Górnictwo otworowe oraz roboty geologiczne3410200
RAZEM2 158191246132

Górnictwo Węgla Kamiennego obejmuje kopalnie węgla kamiennego oraz SRK S.A.

Wykres 1. Liczba wypadków ogółem w całym górnictwie, górnictwie węgla  kamiennego, kopalniach rud miedzi oraz podmiotach, którym powierzono czynności w ruchu zakładu w latach 2011-2015

stat2

Głównymi przyczynami wypadków śmiertelnych i ciężkich w 2015 r. w górnictwie było:

  • oberwanie się skał ze stropu i ociosów;
  • uderzenie elementami obudowy uszkodzonej wskutek oberwania skał ze stropu;
  • spadnięcie, stoczenie, osunięcie się mas i brył skalnych;
  • tąpnięcie (przebywanie w atmosferze niezdatnej do oddychania);
  • odprężenie;
  • niewłaściwe wykonywanie robót strzałowych;
  • przebywanie w zasięgu pracy maszyn i urządzeń;
  • wykonywanie prac przy przenośnikach taśmowych będących w ruchu bądź przy braku zabezpieczenia stanu wyłączenia;
  • awaria mechanizmu podnoszenia urządzeń z napędem mechanicznym;
  • nieprzestrzeganie procedur, instrukcji, ustaleń technologii i wymogów przepisów przy wykonywaniu robót;
  • niewłaściwa organizacja pracy;
  • uderzenie narzędziami pracy;
  • upadek z wysokości;
  • praca pod wpływem alkoholu.

W polskim górnictwie w latach 2011-2015 najwięcej wypadków śmiertelnych i ciężkich miało miejsce wśród pracowników o stażu pracy powyżej 20 lat (34,1%) oraz o stażu pracy do 5 lat (31,4%). Wypadkom śmiertelnym i ciężkim ulegali głównie pracownicy w przedziale wiekowym 18-30 lat oraz 41-45 lat, co stanowiło odpowiednio 22,1% oraz 19,9% wszystkich wypadków śmiertelnych i ciężkich zaistniałych w tym okresie.

Analiza wyników badania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz kontrole stosowania środków zapobiegających tym wypadkom, przygotowana przez Państwową Inspekcję Pracy pozwalają na prowadzenie długofalowych lub rocznych działań nadzorczo-kontrolnych (koordynowanych centralnie przez Główny Inspektorat Pracy) w sektorach, charakteryzujących się największą liczbą wypadków śmiertelnych i ciężkich, w tym przede wszystkim: produkcyjnym, budowlanym, transportowym, rolniczym (zakłady rolnicze zatrudniające osoby pracujące) i górniczych.

Rada Ochrony pracy zapoznała się z wynikami zakończonego ostatniego etap trzy-letniego programu wzmożonego nadzoru nad 55 zakładami, w których odnotowano szczególne nasilenie zagrożeń zawodowych (w latach 2013-2015 w zakładach tych zarejestrowano łącznie 1481 wypadków przy pracy, w tym 5 wypadków śmiertelnych oraz 17 wypadków ciężkich. PIP ujawniła nieprawidłowości generujące wiele wypadków przy pracy, w tym brak elementów ochronnych przed dostępem do stref niebezpiecznych (obrabiarki do metali – 25% kontrolowanych zakładów, przenośniki – 12%, pozostałe obrabiarki – 25%). Stwierdzono także: nieutrzymywanie maszyn i urządzeń w stanie sprawności technicznej i czystości -obrabiarki do metali (13%); nieprawidłowości dotyczące elementów sterowniczych mających wpływ na bezpieczeństwo obsługi maszyn – obrabiarki do metali (13%). Działalność kontrolna inspektorów pracy w zakładach objętych wzmożonym nadzorem, wspierana była działalnością prewencyjno-promocyjną, której celem było zwiększenie świadomości pracodawców oraz osób kierujących pracownikami, w zakresie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

Zdaniem PIP stan bezpieczeństwa pracy w ww. sektorach gospodarki nadal odbiega od wymagań zawartych w przepisach bhp, a także w stosunku do oczekiwań społecznych w tym zakresie. Do najważniejszych wyzwań, z którymi zmagają się przedsiębiorstwa, należą: utrzymanie zbytu w warunkach rosnącej konkurencji i globalizacji, zapewnienie jakości produktów i usług, efektywność pracy.  Problemy poszczególnych branż i zakładów przekładają się na sytuację zatrudnionych i warunki, w jakich świadczą pracę.

W czasie posiedzenia ROP przyjęła stanowiska w sprawach omawianych już na wcześniejszych posiedzeniach tj. dotyczących: 1) stanu realizacji programu wieloletniego pn. „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”  – etap III, a także 2) w sprawie programu wspierania poprawy warunków pracy realizowane przez ZUS w ramach funduszu prewencji wypadkowej, w tym dofinansowania działań skierowanych na utrzymanie zdolności do pracy przez cały okres aktywności zawodowej, prowadzonych przez płatników składek.

Uroczysta sesja Rady Ochrony Pracy w Sejmie RP

Uroczysta sesja Rady Ochrony Pracy w Sejmie RP